გიორგი სააკაძის ოსმალური ტიპის თოფი
გიორგი სიაუშის ძე სააკაძე, დიდი მოურავი, სოფელ ნოსტეში დაიბადა დაახლოებით 1570 წელს.
გარდაიცვალა 1629 წლის 3 ოქტომბერს ალეპოში. იყო საქართველოს პოლიტიკური და სამხედრო მოღვაწე, მხედართმთავარი და სამხედრო სტრატეგი.
სააკაძეს იმ დროისათვის შესაფერისი განათლება ჰქონდა მიღებული. იცოდა სპარსული და თურქული ენები. გამოირჩეოდა სამხედრო საქმის დიდი ცოდნითა და განსაკუთრებული ორგანიზატორული ნიჭით.
სამოღვაწეო ასპარეზზე გამოვიდა XVI საუკუნის 90-იან წლებში. სიმონ I-თან ერთად იბრძოდა ოსმალო დამპყრობლების წინააღმდეგ, ხოლო 1600-1606 წლებში გიორგი X-ის თანამებრძოლი იყო.
სააკაძის სამხედრო და სახელმწიფოებრივი ნიჭი ლუარსაბ II-ის მეფობისას წარმოჩნდა. 1626 წელს სააკაძესა და თეიმურაზ I-ს შორის დაპირისპირებას ბაზალეთის ბრძოლა მოჰყვა, სადაც დამარცხდა, ოსმალეთში გადაიხვეწა და ერთ-ერთი ვილაიეთის მმართველად დაინიშნა. მისი მიზანი ოსმალთა დახმარებით სპარსეთის დამარცხება და საქართველოს გათავისუფლება იყო. ოსმალთაგან იმედგაცრუებულმა საქართველოში დაბრუნება გადაწყვიტა, მაგრამ დიდი ვეზირის, ხუსრევ-ფაშას ბრძანებით, სააკაძე, მისი ვაჟი ავთანდილი და 40-მდე მხლებელი შეიპყრეს და თავები მოჰკვეთეს.
სააკაძის თოფი ოსმალური ტიპისაა და ბალკანური თოფების ჯგუფს მიეკუთვნება. ძალიან დაზიანებულია.
თოფის ლულა გარედან დაწახნაგებულია, შიგნიდან კი გლუვი. ლულის ზედა წახნაგზე ლათინური ასოების კვალი მოჩანს, მაგრამ არ იკითხება.
გვერდით წახნაგზე კი წრიული ფორმის დამღაა, რომელიც ასევე გაუშიფრავია. ლულა კონდახის ღარში სამი სალტით არის ჩამაგრებული.
ღარის მთლიან სიგრძეზე ფრაგმენტულადაა შემორჩენილი თითბრის ინკრუსტაცია. ლულის კუდსა და სასხლეტ რკალთან თითქმის მთლიანად ამოცვენილია სადაფის ფირფიტები. კაჟიან ჩახმახს გვერდიდან მიკრული აქვს ვერცხლის ორნამენტირებული ფირფიტები.
მსგავსი ჩახმახები ოსმალეთის გავლენის ქვეშ მყოფ ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე მზადდებოდა.
სამუზეუმო დავთრის მიხედვით, თოფი მუზეუმში შემოსულია ზურაბ კობიაშვილის კოლექციიდან, რომელიც მუზეუმმა 1926 წლის 20 ივნისს შეიძინა.
სამუზეუმო დავთარში მითითებულია კოლექციონერის ცნობა: "გიორგი სააკაძისეული", ხოლო ამავე დავთრის შენიშვნიდან ვიგებთ, რომ XIX საუკუნის 30-იან წლებში კოლექციონერის პაპას, ზურაბ კობიევს, ეს თოფი ერთ-ერთი თარხან-მოურავისთვის ერთ ფაშატ ცხენსა და ორ მწევარში გაუცვლია.
როგორც აღვნიშნეთ, თოფი ოსმალური წარმომავლობისაა. სამეცნიერო ლიტერატურაში მსგავსი იარაღი დათარიღებულია XVIII-XIX საუკუნეებით. მიუხედავად ამისა, იმავე ლიტერატურაში მოყვანილია ალბანური თოფების ჯგუფი, რომელთა ლულები სააკაძისეული თოფის ლულის მსგავსია და XVII საუკუნით თარიღდება.
პრობლემის გასაღები თოფის ლულის წარწერების გაშიფვრაშია, რაც შემდგომი კვლევის უმთავრესი მიზანია. ამჯერად კი წინამდებარე თოფის "გიორგი სააკაძისეულად" მიჩნევა მხოლოდ კოლექციონერის გადმოცემით დასტურდება.
მამუკა ქაფიანიძე
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის,
სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს
მუზეუმის იარაღისა და ძვირფასი
ლითონების ფონდის კურატორი.
ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა აკადემიური დოქტორი
სამხედრო-ანალიტიკური ჟურნალი "არსენალი", ოქტომბრის ნომერი
ჩამსწორებელი babu, 23 April 2019 - 12:36 PM.