საწნახელი
საწნახელი — ყურძნის დასაჭყლეტი, დასაწნეხი, დასაწური და ღვინის დასაყენებელი ჭურჭელი, ძირითადად საქართველოში. ამზადებდნენ ხისგან (ცაცხვი, წაბლი, თელა, თხილი), ქვისგან, კვეთდნენ კლდეში. ხის საწნახელი ძირითადად ორი სახისაა: მრგვალი და გაკუთხული. პატარა ხის საწნახელი 15-20 ფუთს იტევს, ხოლო დიდი — 3000 ფუთს. ამჟამად ხის საწნახელები ხმარებიდან გამოსულია. იშვიათად გვხვდება ცემენტის ხსნარით ნაგები საწნახელები.
უძველესი კლდეში ნაკვეთი საწნახელები ელინისტური ხანით თარიღდება (უფლისციხე, ზენითი), გვხვდება ადრინდელ და შუა ფეოდალურ ხანებშიც. უფრო მოგვიანებით, მეღვინეობის განვითარების უფრო მაღალ დონეზე, გაჩნდა დამოუკიდებელი მოწყობილობა — ჭაჭის მექანიკური საწნახელი. იგი უკვე ნიკორწმინდის XI საუკუნის „დაწერილშია“ ნახსენები. აქვეა მოხსენიებული ხის საწნახელი, ქვითკირის „საწნეხი“ და ნაგებობა - "სასაწნელო". საწნახელს იშვიათად დღესაც იყენებენ. რაჭა-ლეჩხუმსა და იმერეთში ტკბილის ჭაჭაზე დადუღება ძირითადად საწნახელში ხდება. საწნახელში აყენებენ ასევე წყალნარევ, ე.წ. სახარაჯო ღვინოს.
კულა
კულა, ღვინის გრძელყელიანი, მრგვალმუცლიანი სასმისი, უმთავრესად ხის, აგრეთვე აყოროსა (გოგრა) და ლითონის (ვერცხლი, სპილენძი). კულის ყელის ხვრელი პირისკენ თანდათანობით ვიწროვდება და სმის დროს რაკრაკა ხმას გამოსცემს, ხმიანი სასმისი ქართულ სუფრაზე სალაღობოდ იხმარებოდა, ზოგჯერ მოჭედილი იყო ვერცხლის ჭედური ფირფიტებით, აყიროს კულას კი გიშრით ამკობდნენ.კულა -ს როგორც სასმისის დამახასიათებელი ნიშანთვისებაა სმის პროცესში სასიამოვნო რაკრაკი, რაც მსმელს დიდ ემოციურ ტკბობას ანიჭებს.
ამგვარად, კულა სხვა სასმისთაგან ხმის გამოცემის უნარით გამოირჩევა, რაც ხორციელდება გრძელი ყელიდა და ტანის თავისებური კონსტრუქციით. რაკრაკს ძალიან უწყობს ხელს აგრეთვე ყელის ნახვრეტის სიღრმეში შევიწროვება. სულხან-საბა ორბელიანი ამ სასმისს მოკლედ , მაგრამ ამომწურავად ახასიათებს: "კულა ხის სასმისი, ხმიანი."
ხოლო არჩილი საგანგებოდ წერს : "ხელ-ბუჩხობა, კულის გათლა, ვინ მალაფს ხმარობს, ხარატობს".
კულის დასამზადებელი ხემასალაა ბზა, ძელქვა, ურთხელი, ნიგოზი და სხვ მაგარმერქნიანი ხემცენარე.
რაჭაში მსურველი შემდგომი შემკობისათვის კულას ოქრომჭედელთან წაიღებდა, კულების შეჭედვას ეწეოდნენ
ონელი ოქრომჭედლები ბერუჩაშვილები.
საქართველოს მმუზეუმში დაცულია როგორც შემკობილი ასევე შეუმკობელი კულები.
წყარო: ლევან ფრუიძე.
მევენახეობა და მეღვინეობა საქართველოში.
ყარყარა
ყარყარა- ქუსლიანი და მრგვალმუცლიანი სასმისი ღვინისათვის. უტაროა და აქვს უცნაურად მოხრილი ყელი.თასი
ყარყარას შესახებ იტალიელი მოგზაური არქანჯელო ლამბერტი წერდა: ქართველებმა მოიგონეს ჭურჭელი, რომელიც შეიძლება ითქვას, რომ უღვინოდაც ათრობს კაცსაო... . და მართლაც ყარყარა ყველა სასმისსე ძნელი დასალევია. აბა წარმოიდგინეთ, ადამიანმა ცხვირპირზე უნდა მიიდოს ყარყარას ფართოდ გაშლილი პირი და ღვინო სატუჩედან კი არ უნდა დალიოს, ესე იგი ტუჩზე მიდებით, არამედ ყარყარადან გადმოსული ღვინო კაცს პირდაპირ ყელში ჩასდის და ამ ყოველივეს ერტი ათად ართულებს ის გარემოება, რომ ყარყარას ყელი მოხრილი აქვს და ყელის გადახრა მსმელი ადამიანისაკენაა გადმოხრილი, თქვენ წარმოგიდგენიათ? (ви преставляите?)
ეხლა კი ის მცირედი გადმოცემა, რომელიც ამ ჭურჭელის წარმოშობას უკავშირდება: ერთხელ ერეკლე მეფე, რომელიც ბრძოლიდან იყო მობრუნებული გამარჯვებას ზეიმობდა და მცირედი ნადიმი გაემართა სადაც სმეულება და ჭმეულება ჰქონდა, ამ დროს მისთვის მოუხსენებიათ, რომ ამა და ამ სოფელს ლეკები დასცემიანო, გაბრაზებულ ერეკლეს მის წინ მდგარი ვერცხლის სურასათვის მოუკიდია ყელში ხელი და უთქვამს: ასე მოუგრიხავ ყელს ჩვენი ქვეყნის მტრებსაო და სურასათვის ყელი მოუგრეხია პატარა კახს. ასე გაჩენილა ქვეყანაზე ყარყარა.
წყარო: karavi.caucasus.net
ყანწი
ყანწი, ღვინისა და არაყის სასმელი რქა. მზადდებოდა ჯიხვის, ხარის, კამეჩის, გარეული თხისა და სხვა რქისაგან. რქას გამოხარშავდნენ, გაასუფთავებდნენ და გათლიდნენ, შემდეგ მოჭედავდნენ, ღილ-მძივებით მორთავდნენ.
ყანწს სასმისად იყენებდნენ ქორწილებსა და ნათლობა-დღესასწაულებზე, განსაკუთრებით პოპულარული იყო აღმოსავლეთ საქართველოში.
გოზაური
გოზაური, ღვინის და არყის ჩასასხმელი მოზრდილი ძირგანიერი თიხის ჭურჭელი (იყენებდნენ საწყაოდაც). იტევდა 1,5-2 თუნგ, ე. ი. 5,8-7 ლ სითხეს. ადრე გავრცელებული იყო მთელს საქართველოში, XIX საუკუნიდან - უპირატესად ქართლ-კახეთსა და რაჭა-ლეჩხუმში. გოზაური ზოგჯერ მოჭიქულია, აქვს სწორი, მაღალი ყელი, მგრვალი, იშვიათად ძირისკენ შევიწროებული მუცელი, უტუჩო პირი და ბრტყელი ყური. ხშირად შემკულია რელიეფური ორნამენტით (ცხოველების ან ფრინველების ფამოსახულებები, გეომეტრიული და მცენარეული მოტივები). ზოგ გოზაურზე გამოსახული ქალის ფიგურა ნაყოფიერების ძვფელი ქართული ღვთაებასთან უნდა იყოს დაკავშირებული. აღმოსავლეთ საქართველოში განთქმული იყო სოფ. ნინოწმინდაში დამზადებული მოჭიქული გოზაურები. საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში დაცულია გოზაურების (მ. შ. განათხარი გოზაურების) მდიდარი კოლექცია.
წყარო: ka.wikipedia.org
თუნგი
თუნგი, თიხის ან სპილენძის ვიწროყელიანი ჭურჭელი. იყენებდნენ წყლისთვის და ღვინის საწყაოდაც. წყლის ჭურჭლად სპილენძის თუნგს, უფრო საქართველოს მთიან რაიონებში ხმარობდნენ. ღვინის საწყაო თუნგი ქართულ წყაროებში XVI საუკუნიდან ისხენიება. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში სხვადასხვა ტევადობის თუნგი ყოფილა გავრცელებული, მაგ., შიდა ქართლში 4-, 5-, 6- და ზოგან 8-ლიტრიანი. XVIII საუკუნეში თუნგის ტევადობა 2 ხელადას (3 - 3,4 ლ) შეადგენდა.
წყარო: ka.wikipedia.org
კასრი (საწყაო)
კასრი, მარცვლეულისა და ღვინის საწყაო XVI—XVII საუკუნეების იმერეთში, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქართლ-კახეთში. XVIII საუკუნის აღმოსავლეთ საქართველოში მარცვლეულის საწყაო კასრი იყო კოდის 1/2 ან 16,5 (17) კგ, ხოლო დასავლეთ საქართველოში ღვინის საწყაო კასრი — საშუალოდ 46 ლ.
წყარო: ka.wikipedia.org
კახური კოკა (ჭურჭელი)
კოკა, სითხის საწყაო საქართველოში X საუკუნიდან. მისი ტევადობა სხვადასხვა კუთხეში სხვადასხვა იყო. XIII საუკუნის შუა ხანიდან გვხვდება 24-ლიტრიანი კოკა, ხოლო XVI-XVIII საუკუნეებში 8-16 ლიტრიანიც. ლიტრის ზრდის გამო საუკუნეთა მანძილზე კოკის ტევადობაც იზრდებოდა. XIII საუკუნეში 24-ლიტრიანი კოკა 23 ლ იტევდა, XVI-XVII საუკუნეებში დასავლეთ საქართველოში კი -050 ლ და მას მრთელიც ეწოდებოდა. XVIII საუკუნის აღმოსავლეთ საქართველოში 10-ლიტრიანი კოკა „სწორ“ (კანონიკურ) კოკად ითვლებოდა (ტევადობა — 4 ჩაფი ან 30-34 ლ). დასავლეთ საქართველოში „სწორე“ კოკა 12-ლიტრიანი იყო (ტევადობა 36-37 ლ). 12-ლიტრიანი კოკის ნახევარს მენახევრე ერქვა. XIX საუკუნის 30-იანი წლების აღმოსავლეთ საქართველოში კოკა 12 თუნგით განისაზღვრებოდა.
წყარო: ka.wikipedia.org
ქვევრი
ქვევრი - კვერცხისებური ფორმის, კონუსური (იშვიათად ბრტყელი) ძირის მქონე თიხის ჭურჭელი, ვიწრო ყელითა და დისკოსებური თავით. გამოიყენება ღვინის დასაყენებლად ან მარცვლეულის შესანახად. ქვევრის მოხმარება სპეციფიურია - მას მიწაში ფლავენ და ჰერმეტიულად ხურავენ. საქართველოში ქვევრისებური ჭურჭელი ადრეული ბრინჯაოს ხანიდანაა ცნობილი, თუმცა ბევრი მათგანის კონკრეტული დანიშნულება უცნობია. ქვევრი მრავლადაა გამოვლენილი ანტიკური ხანის ნამოსახლარებსა და სამაროვნებზე.
წყარო: ka.wikipedia.org
ჩარექა
კახეთის მხარისათვის დამახასიათებელი საღვინე ჭურჭელი "ჩარექა".არსებობდა დუქნის ჩარექა და ჩვეულებრივი ჩარექა.
ღვინის განსხვავებული სასმისი "მარანი"
"ორჭინჭილა", ღვინის განსხვავებული სასმისი
ღვინის განსხვავებული სასმისი "სამტარიანი"
ხელადა
სასმისი ირემიტონ. თიხა
სამაჭრე
ფიალა
დოქი
ტოლჩა
ლამპის შუშა
ტიკი
სურათები გადაღებულია გიორგი ბარისაშვილის მიერ