Jump to content

სურათი

ბერიკა

ბერიკა იარაღი დუდუ

ამ თემას აქვს 6 გამოხმაურება

#1 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
დუდუ

დუდუ

    დიდი მაგისტრი


  • Find Topics
  • პრეტორიანელი
  • 3053 პოსტი
  • მისამართი:ქ.თბილისი,მოსკოვის გამზირი
  • წარმოშობა:მაღალმთიანი რეგიონი

ბერიკა

 

    ქართულ მითოლოგიაში ნაყოფიერებასთან დაკავშირებული ღვთაება; უხშირესად თხის სახით წარმოიდგენდნენ. ბერიკა ნაყოფიერების და ბუნების აღორძინების საგაზაფხულო აგრარული დღესასწაულის - ბერიკაობის მთავარი პერსონაჟია, რომლის მონაწილენიც თხის და ცხვრის ტყავს იცვამდნენ, ჩლიქებს და რქებს იმაგრებდნენ და სახეს შავად იღებავდნენ.

 

წყარო: ვიკიპედია


ჩამსწორებელი დუდუ, 10 April 2018 - 03:01 PM.

დუდუ

LEGION.GE


#2 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
დუდუ

დუდუ

    დიდი მაგისტრი


  • Find Topics
  • პრეტორიანელი
  • 3053 პოსტი
  • მისამართი:ქ.თბილისი,მოსკოვის გამზირი
  • წარმოშობა:მაღალმთიანი რეგიონი

ჰა ჰაა :)

სათაური ნეტა რას გვაგონებს :)


დუდუ

LEGION.GE


#3 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
დუდუ

დუდუ

    დიდი მაგისტრი


  • Find Topics
  • პრეტორიანელი
  • 3053 პოსტი
  • მისამართი:ქ.თბილისი,მოსკოვის გამზირი
  • წარმოშობა:მაღალმთიანი რეგიონი

ქართული ხალხური დღესასწაული

 

      ქართული ხალხური დღესასწაული! ამ სიტყვებზე პირველ რიგში ბერიკაობა-ყეენობა წარმოგვიდგება, სხვადასხვა ცხოველებად გადაცმული ნიღბოსანი პერსონაჟებით, წარმართული ხანიდან მომდინარე რიტუალებით, ქართველი ხალხის ისტორიის სხვადასხვა ეპოქის ამსახველი ჟანრული სცენებით.
ბერიკაობა-ყეენობა თავისი თავდაპირველი ბუნებით ნაყოფიერებისა და აღორძინებისადმი მიძღვნილი აგრარული დღესასწაულია, ის უძველესი ხალხური თეატრიცაა. ამიტომაა, რომ მას დიდი ინტერესით სწავლობდნენ და დღესაც ასწავლიან ისტორიკოსები, ეთნოგრაფები, ფილოლოგები, ხელოვნებათმცოდნეები.
  მაშინ როდესაც მრავალი ხალხური დღესასწაული სამუდამო მივიწყებას მიეცა, ბერიკაობა-ყეენობა მისთვის ნიშანდობლივი მასობრივი თეატრალიზებული ხასიათის გამო საქართველოს ეთნოგრაფიულ სინამდვილეს დიდხანს შემორჩა როგორც ტრადიციული ყოფის ერთ-ერთი კოლორიტული ელემენტი.
    ბერიკაობა-ყეენობა ურთულესი და მრავალფეროვანი აგრარული დღესასწაულია, საქართველოს ცალკეულ კუთხეებში სხვადასხვა თავისებურებით გამორჩეული.

 

* * *

"ბერიკას ნაბადის ნაჭერი სახეზე დაუფარია".

      ადრე გაზაფხულზე, ყველიერში, როდესაც ნუშის კვირტები იშლებოდა და ნორჩი ბალახით დაფარული მიწის სურნელობა იდგა, სოფლის მამაკაცები - ახალგაზრდები და მოხუცები-მოედნებზე, კალოებზე და სახლის ბანებზე შეიყრებოდნენ  და გაზაფხულის სადიდებელი დღესასწაულის სამზადისს იწყებდნენ. აირჩევდნენ ბერიკაობის მონაწილეებს : მთავარ ბერიკას, ბერიკებს - ღორს, არაბს, ლეკს, თათარს, მღვდელს, ნათლიას, დედოფალს, მებარგულეებს, მეკალათეებს, მომღერლებსა და სხვადასხვა მუსიკალურ ინსტრუმენტზე დამკვრელებს. მათი რაოდენობა სოფლის სიდიდეზე იყო დამოკიდებული და ზოგჯერ 30-საც აღწევდა. ბერიკაობის მონაწილეებს წინა წლების გამოცდილების მიხედვით ასახელებდნენ, ხოლო ახალი წევრების არჩევისას თვითეული მათგანის უნარს ითვალისწინებდნენ.
შემდეგ მათი საკაზმის მზადებას შეუდგებოდნენ. რაღა არ იყო საამისოდ მოტანილი - თხის, ცხვრისა და ხარის ტყავები, ტყავკაბები, საქონლის კუდები, გოგრის,ნაბდის, მუყაოსა და ქაღალდის ნიღბები, ღორისა თუ თხის გამხმარი თავები, სხვადასხვა ცხოველის რქები და ფრინველთა ბუმბულები, სადედოფლო ქართული კაბა და ნაირი სახის თავსაბურავები, ფერადი ქაღალდები, ნაჭრის ჭრელი თოჯინები, ზარები და კრიალოსნები, ინა და ნახშირი, სიმინდის ნაქუჩის, ხის და რქის წითლად შეღებილიუ „კონკილა“ - ფალოსები, ხისაგან გათლილი  ხმალ-ხანჯლები, ფარები და შურდულები. აქვე კეთდებოდა სხვადასხვა ფერის მაღალი ალმები და ჩირაღდნები. მიწაზე ეწყო სანოვაგის შესაკრები ჭრელი ხურჯინები, მორჩილი გუდები, კალათები, ხელადები და დიდი კოკები.
ეს სამზადისი სახელდახელო ლხინით, სიმღერითა და ცეკვა-თამაშით მთავრდებოდა. მესტვირე ბერიკულს უკრავდა. მოხუცები ძველ ბერიკაობას-ყეენობას, ცნობილ მესტვირეებისა და მოჭიდავეებს გაიხსენებდნენ, განთქმულ ბერიკა-ყეენსა და მესტვირეს ახსენებდნენ. ისმებოდა მათი მოსაგონარი და სადღეგრძელო. არცთუ სოფლის საჭირბოროტო საქმეებს ივიწყებდნენ...
მეორე დღეს დღესასწაულის მონაწილენი მყუდრო ადგილას შეიკრიბებოდნენ და შესაბამისად მოირთვებოდნენ. ბერიკა ცხვრის ან თხის ტყავს, იშვიათად კი ცხვრის გადმობრუნებულ ტყავკაბას იცვამდა, რომელსაც უკან საქონლის კუდი ჰქონდა გამობმული. მას სახეზე ნიღაბი ეფარა. ტომარასავით გაკერილ უხეშ შავი ნაბდის ნიღაბს თავზე ორი გრძელი ყური და თხის ორი რქა ჰქონდა დამაგრებული. მათ შუა ჩითის ნაჭრის თოჯინა - კუკი ესკუპა. ნიღბის წვერ-ულვაში თხის ბალნით ირთვებოდა თვალების, ცხვირისა და კბილების გამოსაჩენად გამოჭრილი იყო.
ქართლში ზოგან თხის ან ცხვრის გაუსუფთავებელი ტყავის მთლიანი და ნახევარნიღბები უხმარიათ, ზოგი კი მათ მაგივრად თხის რქებსა და თხის თავის ქალასაც იყენებდნენ.
იმერელი ბერიკა ტყავის, სამკუთხა ფორმის მაღალ ქუდ-ნიღაბს ან კვახაბერას სახელით ცნობილ აყიროსა დახაპის ნიღბებს ატარებდა.
მთელ რიგ შემთხვევებში ბერიკა ნიღბის მაგივრად სახეს შავად იღებავდა, თხის წვერს იკეთებდა და თხისავე რქებს იმაგრებდა. ხშირად თავზე ჩალაბურდა შემოხვეულ და ეკლიანი ხის ტოტებით შემკულ ბერიკასაც შეხვდებოდით.
ბერიკას ხევსურები შემდეგნაირად რთავდნენ: „... გაფხუჭვენ კაცს, შაამბენ ვაცის ყბათ, რქათაც დაუკეთებენ, შაამბენ კუდს რაისასა...“
ბერიკას წელზე ქამარი ერტყა, რომელზედაც ხის, ძვლის ან რქის ფალოსი იყო ჩამოკიდებული. 
დღესასწაულის მეორე მთავარი წევრი დედოფალი -„კეკელა“, რომელსაც ვაჟი ასახიერებდა, საპატარძლო ტანსაცმლითა და ჩიხტითა და ლეჩაქით ირთვებოდა. ბევრჯერ უნახავთ სოფლურ კაბაში ჩაცმული და ჭრელი ჩითის ნაჭრებით მოკაზმული დედოფალიც; მას თავზე თეთრი ან ფერადი შალი ჰქონდა მოხვეული. ქართლის ზოგიერთ სოფელში დედოფლის თავზე გვირგვინი ედგა, ხოლო ზოგან ფრინველის ჭრელი ფრთებით შემკული ქუდი ეხურა. კეკელას სხვადასხვა ფერის ქაღალდისა და შუშის მძივებს ჰკიდებდნენ, სახეს კი ფერადი საცხებლით უღებავდნენ. ზოგიერთი ცნობით, იგი გამურულიც ყოფილა.
ღორბერიკა ნიღბად ატარებდა ჯოხზე წამოცმულ გამხმარ ღორის თავს, ტანს კი ღორის ტყავით იფარავდა. იგი ზოგჯერ ტყავნიღაბსაც ხმარობდა.
არაბს, ლეკს, თათარს, რომლებიც ერთსა და იმავე ფუნქციას ასრულებდნენ დღესასწაულში და ამიტომ სხვადასხვა ადგილებში ერთმანეთს ენაცვლებოდნენ, ჩალის ქუდი ფაფახი ეხურათ, ჩოხა-ახალუხი ან რაიმე ძველმანი ეცვათ და ძონძები ეკიდათ. ისინი ყალიონს წევდნენ, ხელში დიდი ჯოხი ეკავათ და ყელზე ზარჩამოკიდებულები დადიოდნენ. ბერიკას მსგავსად ეს პირებიც ფალიურ ნიშანს იკეთებდნენ და სოფლის დარბევის მთავარ მონაწილეებს წარმოადგენდნენ.
ნათლია, რომელსაც დედოფლის დაცვა ევალებოდა თავდამსხმელებისა და მოტრფიალებისაგან ჩოხა-ახალუხში იყო ჩაცმული.
მღვდლის ანაფორას მსგავსი ტანსაცმელი ეცვა და ოლარი ეკიდა; იგი ხბოს ან თხის ტყავის წამოსასხამსაც ატარებდა და ხშირად თხის ბალნის წვერ-ულვაშით იყო მორთული. მას საცეცხლურის მაგიერ ხელში ეკავა ხბოს კუდი ან მოწნული ხის ჭურჭელი, რომელშიაც ცეცხლმოკიდებული ნაკელი ეყარა. აღსანიშნავია, რომ მთელ რიგ შემთხვევებში მღვდელი მამრობითობის გამომსახველი საგნით დადიოდა.
მებარგულეებსა და მეკალათეებს, რომელთაც პატარა ბიჭები ასახიერებდნენ, საგანგებო ტანისამოსი არ სცმიათ. თუმცა ხანდახან ნიღბებს ისინიც ატარებდნენ და სხვადასხვაგვარად ირთვებოდნენ.
მომღერალ-მუსიკოსებსაც ზოგჯერ მოთელილი თექა ან ტყაპუჭი და ნიღაბიც უტარებიათ.
ბერიკა-ბეროლი და დღესასწაულის სხვა მონაწილენი როგორც კი მორთვა-მოკაზმვას დაამთავრებდნენ , ბუკისა და ნაღარის ხმა სოფელს მათ მზადყოფნას ამცნობდა. ბერიკებს წინ თავ-ბერიკა და დედოფალი მიუძღოდათ. მათ ხის ხმლებით, ფარებით, ჯოხებითა და შურდულებით შეიარაღებული ამალა მოსდევდა. მესტვირენი, მეჩონგურენი, მეფანდურენი და სხვანი თავიანთ უნარსა და ოსტატობას აჩენდნენ. მესტვირე ბერიკულს მღეროდა. ბერიკულის დასაკრავად სტვირი განსაკუთვრებულ მომართვას საჭიროებდა - იგი მაღალ ხმაზე უნდა დაეყენებინათ. ქართლში ყველა სოფელს თავისი „ბერიკული“ ჰქონდა. ბერიკად ნაყოფის გადმოცემით, „დიღმური ბერიკული მუხრანულზე უფრო კარგი მოსასმენი ყოფილა“.
ბერიკები კარდაკარ დაივლიდნენ სოფელს. ყველა სიხარულით ელოდა მათ; ეზოში შემოსულ მოთამაშეებს ოჯახის უფროსი შეეგებებოდა, მუხლმოყრილი თავის გაჭირვებას ეტყოდა და შველას სთხოვდა. აქვე, ეზოში, ბერიკა ჩონგურის ხმაზე ხტოდა და ხის ხმლით ხელში ცეკვავდა. ცეკვის დროს იგი დროდადრო ფალოსს მიწას უსვამდა, რითაც მასპინძელს ანიშნებდა - სურსათ-სანოვაგე გამოგვიტანეო, ამალა კი „ბერას“ ლექსს დასძახოდა:

„ბერიკაის კარსაო
გიჭყრიალებ თვალსაო,
ჩქარა თუ არ გამომიტან,
თორე გიმტვრევ კარსაო“.

ან                      

„ბერა მოდგა კარსაო,
აბრიალებს თვალებსაო,
ხელი ჩაჰკარ ხალამშიო,
ღმერთი მოგვცემს ბარაქასო.
ვინცხა ბერას არას მისცემს,
მელას მისცემს მის ქათმებსო, ჰო!“

ან                  

„ადე, ადე, ადულაო, თეთრად გათენებულაო,
მთვარე მაღლა წამოსულა, მზე გორს დამშვენებულაო,
ერთი კვერცხი გამოგვიტა, მითომ გალაყებულაო“.

წინასწარ მომზადებული მასპინძელი ბერიკებს გულუხვად უმასპინძლდებოდა და ასაჩუქრებდა.

„მასპინძელს ყველა მზადა აქვს,
გველოდა დიდი ხანია,
გვითხრა: - რად დააგვიანეთ, 
მოვიდა შუა ღამია
რამდენი ხანი გელოდეთ,
ვახშამინ არ გვიჭამია.
გაგვიმასპინძლდა კარგადა,
ბერიკაზე აქვს თვალია“.

გამასპინძლების შემდეგ ბერიკებს ძღვენს  - ხორცს, ფქვილს, პურს, ყველს, ერბოს, კვერცხებს, თაფლს, არაყსა და ღვინოს მიართმევდნენ; შეკრებილი სურსათ-სანოვაგე პატარა ბიჭებს - მებარგულეებსა და მეკალათეებს დაჰქონდათ:

„ბავშვებსა ჰკიდავ გუდები,
მასპინძლებზე აქვს თვალია
გუდას მოიხდის, იძახის:

  • ცოტა ფქვილი ჩაგვიყარია

ყველი და ხაჭო ჩაგვიდეთ
ხორციც მოგვეცით მალია,
ახალგაზრდები ყვირიან:

  • არაყ ჩაგვისხით ცხარია“.

   ბერიკები მასპინძლის ოჯახს ლოცავდნენ: „ღმერთო, მიეცი ამ ოჯახს ქონება და დოვლათი, რომ თვითონაც უკლებლივ ჰქონდეს და სხვისთვისაც გაიმეტოსო“. ისინი ზოგჯერ სიმღერისა და ცეკვის დროსაც ილოცებოდნენ:

„გაუსვი ფეხი მაგრათა, თან მიაყოლე ხელები,
ამ სახლის პატრონს აევსოს პირამდე პურის ბეღლები“.

     თუ ბერიკაზე მოსიარულენი ძღვენით უკმაყოფილენი დარჩებოდნენ, ბერიკა ან რომელიმე სხვა წევრი ეზოში გაგორდებოდა, რაც ოჯახისათვის ცუდი ამბავის მომასწავებლად ითვლებოდა. ხალხის რწმენით მათი ყანები განადგურდებოდა, სახლში ხბო და ქათამი არ გაიზრდებოდა. ამს შეიძლებ რომელიმე ოჯახის წევრის სიკვდილიც მოჰყოლოდა.
მიუხედავად იმისა, რომ ყველა გულუხვად უმასპინძლდებოდა ბერიკათა ამალას, ისინი ამას არ სჯერდებოდნენ და იტაცებდნენ ყველაფერს, რაზეც კი ხელი მიუწვდებოდათ. დარბევა არაბს, ლეკს ან თათარს და ღორს ევალებოდა, რასაც ხალხი სიხარულით ხვდებოდა; ბერიკების მიერ სასმელ-საჭმელის მოტაცება მათ ბედნიერებას უბედებდა.
მასპინძლები ცდილობდნენ მთავარი ბერიკასათვის ან თათრისა და მღვდლისათვის წვერ-ულვაშიდან ბეწვი ამოეგლიჯათ, რომელსაც საქონლისა და წიწილების გასამრავლებლად ბაგაში და საბუდარში დებდნენ.

„გაგვიმასპინძლდა კარგათა, ბერიკაზე აქვს თვალია,
უნდა რომ წვერი მოგლიჯოს, მისთვის ეს გასახარია;
ბერიკას მცველი გვერდს უდგას, ხელში უჭირავ ხმალია,  
მასპინძელს ახლოს არ უშვებს, ეს არის მისი ვალია;
ცოტა წვერ თვითონ მოგლიჯა, მასპინძელს მისცა მალია,
დალოცა მათი ოჯახი - გამატოთ ღონე-ძალია“. 

     სანოვაგით დატვირთული ბერიკების ამალა შემდეგ სხვა ოჯახს მიაკითხავდა და ასე მთელ სოფელს მოივლიდა. ბოლოს, დღესასწაულის მონაწილენი სიმღერითა და ცეკვა-თამაშით დანიშნული ადგილისაკენ წავიდნენ და შეგროვილ სურსათსაც თან წაიღებდნენ. როდესაც ბერიკაობის ყველა წევრი შეიკრიბებოდა, ბერიკა  ხმამაღლა აცხადებდა , რომელი ოჯახიდან რა ჰქონდათ ნებით თუ ძალით წამოღებული.
ბერიკების მხოლოდ ერთი სოფლის დავლით არ კმაყოფილდებოდნენ. ისინი ახლობელ თუ შორეულ სოფლებსაც ესტუმრებოდნენ. მაგალითად დიღმელი ბერიკები ლამისყანას, თეზს, ძალისს, ნატახტარს, მცხეთას, ქსოვრისსა და წილკანს მოივლიდნენ.
კარდაკარ სიარულისა და სურსათის შეგროვების დროსაც კი დღესასწაულის მონაწილეთა მთელი გულისყური დედოფლისათვის იყო მიპყრობილი. მაგრამ დედოფლის ხელში მოგდება არც ისე ადვილი იყო - ხის ხმლებით შეიარაღებული მცველები მას წამითაც არ აშორებდნენ თვალს. ყველაზე მეტად მაინც მთავარი ბერიკა გამოირჩევა, იგი დასდევდა დედოფალს ეხვეოდა, კოცნიდა, მას ბევრჯერ დედოფლის კაბაც დაუხევია. ეროტიულ სურვილებს დედოფლისადმი ბერიკასთან ერთად დღესასწაულის სხვა მონაწილენი  და მაყურებლებიც კი იჩენდნენ. „ვინც დედოფალს აკოცებდა დოვლათიანი და ბედნიერი იქნებოდა“.
სოფლის მოედანზე ან დიდი სახლის ბანზე ნეფე-დედოფლის ქორწინების ინსცენირება ხდებოდა. ბერიკა ეალერსებოდა დედოფალს, ცოლობას სთხოვდა, საუკეთესო მამულებსა და ცხოვრებას ჰპირდებოდა. ალერსითა და დაპირებებით მოხიბლული დედოფალი თანხმდებოდა, რასაც ქორწილის სამზადისი მოჰყვებოდა ხოლმე. დედოფალს ისევე როგორც ბერიკას, ჭრელი ნაჭრებით, ქაღალდებითა და ყურძნის ჯაგნებით მორთავდნენ და ჯვარის დასაწერად ორივეს ერთად ურმით ან ვირით წაიყვანდნენ. მექორწინეებს წინ „ჯვრის პურით“ ხელში ნათლია მიუძღოდა, მას მღვდელი, ხის ხმლებით შეიარაღებული მცველები და დღესასწაულის სხვა მონაწილენი მიჰყვებოდნენ. რომელიმე კარმიდამოს წინ ან მოედანზე ნეფე-დედოფალს მღვდელი ჯვარს დასწერდა. ქორწინება სიმღერით, ცეკვა-თამაშით და ფერხულით მთავრდებოდა, რის შემდეგაც ბერიკა-ნეფესა და დედოფალს შორის სქესობრივი აქტის ინსცენირება ეწყობოდა. ამის მაყურებელი ერთმანეთს დაერეოდა, ზოგი ქალებს მისდევდა, ზოგი განურჩევლად ყველას კოცნიდა და დამსწრეებს უწმაწური სიტყვებით მიმართავდა.
ზოგჯერ შეუღლების შმდეგ დედოფლის მცველები - თათარი ან არაბი - ნეფეს კლავდნენ. შეწუხებული დედოფალი თავის მეუღლეს დასტიროდა. მკვდარ ნეფეს სასაფლაომდე ტირილითა და გოდებით მიაცილებდა მთელი ამალა. ანდერძის ასაგებად ჯოხის ცხენზე ან ვირზე უკუღმა შემჯდარი მღვდელიც მიჰყავდათ.
საფლავთან დედოფალი სახეს იხოკდა და მოთქვამდა: „ბერიკო, ჩემო ბერიკო, შემოვიარე სოფლები, ის შენისთანა არ იყო“... მესტვირე სამგლოვიარო ჰანგზე  ბერიკულს უკრავდა და მთელი ამალა სტვირის ხმაზე ტიროდა. დღესასწაულის მონაწილენი დედოფალს ამშვიდებდნენ, უკეთეს ქმარს პირდებოდნენ, ეფერებოდნენ და კოცნიდნენ.
ამას ბერიკას გაცოცხლების ინსცენირება მოსდევდა. მას წყალს ასხამდნენ, სხვადასხვა სასუნებელს აყნოსავდნენ, სახეს დაუსრესდნენ და გააქან გამოაქანებდნენ - მის გაცოცხლებას ცდილობდნენ. ამასობაში დედოფალს არაბი ან თათარი იტაცებდა. როდესაც მკვდარ ბერიკას ჩასძახებდნენ - დედოფალი მოიტაცესო, ის ცოცხლდება, ხის ხმლით და თათარსა და მის მომხრეებს მისდევდა, იბრუნებდა მოტაცებულ დედოფალს და მასთან ხელმეორედ შეუღლდებოდა. ხშირად არა მარტო ბერიკა, არამედ დღესასწაულის თითქმის ყველა მთავარი მონაწილე კვდებოდა და ცოცხლდებოდა.
შემდეგ დღესასწაულის მოქმედმა პირებმა კვლავ კარდაკარ დავლა და სურსათ-სანოვაგის შეგროვება იცოდნენ. ბერიკების მსვლელობის დასასრულს მოედანზე კეტებითა და ხის ხმლებით ხელჩართული ბრძოლა და ჭიდაობა იმართებოდა. დამარცხებულ მხარეს კვერცხებს უმტვრევდნენ ან შეგროვილ სურსათს ართმევდნენ. ამბობდნენ, „მოსავლის დოვლათიც გამარჯვებულთა სოფლებში დატრიალდებაო“.
დღესასწაული „საბერიკო სუფრით“ მთავრდებოდა; ლხინი საერთო ხარჯითა და შეგროვილი ნადავლით ეწყებოდა. იგი ზოგჯერ რამდენიმე დღესაც გრძელდებოდა ხოლმე. „საბერიკო ვახშამს“ შაირები, სიმღერა, ცეკვა-თამაში და ფერხული მოჰყვებოდა. დროსტარებით კარგად გულს რომ იჯერებდნენ, ბერიკათა მეთაური ბერიკაობის მონაწილეებს გაამწკრივებდა და პირს აღმოსავლეთისაკენ უზამდა. ისინი ღმერთს მადლობას შესწირავდნენ და შესთხოვდნენ - მომავალ ბერიკაობას უკეთესად შეგვახვედრეო.  

 

 

                                                                              *  *  *

გერგეტს შეკაზმეს ყეენი,
ქუდი დახურეს ცხვრისაო,
სოფლებში შამაავლიეს,
ვერვინ იტყოდა ცუდსაო.

დღესასწაულის მერვე დღეს, დიდმარხვის ორშაბათს, ყეენობა იწყებოდა. ამ ორშაბათს სხვადასხვა სახელი ერქვა: „შავი ორშაბათი“, „კუმეტი“, „დიდი ორშაბათი“, „დიდმარხვის ორშაბათი“ და „წმინდა ორშაბათი“. ყეენობა ზოგჯერ ყველიერის უკანასკნელ დღესაც იცოდნენ.
დიდმარხვის ორშაბათ დილას აიშლებოდა მთელი სოფელი, ხალხს სახლში გული აღარ უდგბოდათ და დღესასწაულისათვის საგანგებო სამზადისს იწყებდა - ირჩევდნენ ყეენსა და მის ამალას  ამზადებდნენ მათთვის განკუთვნილ სამოსს, იყენებდნენ გასული წლის ნიღბებსა და ტნსაცმელს. ამ დღისთვის წინასწარვე თლიდნენ   ყავრისა და ლამფისაგან ხმლებს და წარნაქით ღებავდნენ. აკეთებდნენ მაღალ მტრედისფერ დროშას, რომლის სიმაღლითაც მიმდინარე წლის მოსავლის რაოდენობას განსაზღვრავდნენ; ამზადებდნენ ჭრელ ნაჭრებს, ქაღალდებსა და ზარებს მეფის ცხენისა და ყეენის ვირის მოსართავად.
დღესასწაულისათვის საჭირო ღვინოსა და ჭირნახულს ერთი ოჯახი იძლეოდა, რმელსაც შემდეგ მკაში და ხვნა-თესვაში ეხმარებოდნენ. ხევში მთებს აქირავებდნენ და აღებულ ფულს დღესასწაულს ახარჯავდნენ. საკლავსაც ამ საერთო ფულით ყიდულობდნენ. 
ამავე დროს ყველა ოჯახი დამოუკიდებლად ემზადებოდა და, მიუხედავად მარხვისა, ქადითა და ნაზუქით ივსებოდა სუფრა. 
როგორც ვთქვით, ორშაბათ დღესვე ხდებოდა ყეენისა და მისი ამალის შერჩევა. ზოგიერთ სოფელში ყოველ წელს ახალ ყეენს ასახელებდნენ, ზოგან კი ფეხს დაუცდიდნენ, კარგი ფეხის მქონე და ბედნიერი წელიწადის მომტნს ისევე აირჩევდნენ, ხოლო თუ მას მძიმე ფეხი ჰქონდა, გამოსცვლიდნენ და ახალს „დასვამდნენ“.
ყეენად ირჩევდნენ მეტყველ, ახალგაზრდა, ღონიერ კაცს, უფრო ხშირად ახალდაქორწინებულს. „ნეფის ძველას“. თუ სოფელში რამდენიმე ნეფის ძველა იყო, მათ შორის ყველაზე წარმოსადეგსა და ბრგეს დააყენებდნენ, რათა იმ წელს მაღალი და ღონიერი მოსავალი მოსულიყო. ყეენი ამ დროს სიმკვირცხლითა და ხუმრობის უნარითაც უნდა ყოფილიყო გამორჩეული.
ყეენის ამალა სხვადასხვა შემადგენლობისა იყო. აქ შედიოდნენ: დედოფალი-ქალი ყეენი, ლეკი, არაბი, შაჰი, კუროები ანუ ბუღები, ბერიკები, ვეზირები, ნათლია, მაყრები. დღესასწაულში მონაწილეობდნენ აგრეთვე მეტყევე, ჟანდარმი, ხაზინადარი, ადიუტანტი, პოლკოვნიკი, პოლიციელები, ჩაფრები, მოსამართლე და სხვა.
მონაწილეთა შერჩევის შემდეგ მუსიკისა და ცეკვა-თამაშისა თანხლებით ნაზირ-ვეზირები ან ბერიკები ყეენისა და დედოფლის მოკაზმვას იწყებდნენ; სხვებიც ირთვებოდნენ.
ყეენის კოსტიუმი მეტად მრავალფეროვანი იყო: თავზე ჩვეულებრივ ეხურა ქაღალდის ჭრელი წოპიანი ქუდი ან ფრინველის ბუმბულით მორთული ფაფახი, მაღალი ან საბუდარის მსგავსი ჩალის თავსაბურავი - „ყანისა და თავის მოსავალი დიდი იქნებაო“, თავსაბურზე ხშირად მრგვალი პურის - „ყეენის ხმიადის“ დადებაც იცოდნენ. კახეთში ყეენის  ქუდის მაგივრობას კრუხის საბუდარი ეწოდა, რომელშიც ხშირად ცოცხალი კრუხი იჯდა. საბუდარი ფერადი ბუმბულებით იყო მორთული. იშვიათად ყეენი თიხის ტყავისაგან შეკრულ ან გოგრისაგან გაკეთებულ ქუდს ხმარობდა, ქალაქებში - გორსა და თბილისში გამართულ ყეენობაში კი-სპარსულ ჩალამს.
ყეენი სახეზე ქაღალდის ან მუყაოსაგან დამზადებულ ნიღაბს იფარებდა, რომელიც პირისფრად ან წითლად იყო შეღებილი. ზოგჯერ შავი ნაბადის ან შავად შეღებილი ნიღაბიც გამოიყენებოდა. ნიღბებს თვალების, ცხვირისა და პირისათვის ჭრილები, რქები და ღორის ჯაგრის ან თხის ბეწვის წვერ-ულვაში ჰქონდა.
ყეენი ხანდახან ნიღბის მაგივრად შავად იღებებოდა და თმის წვერ-ულვაშს იკეთებდა. მას ბერიკას მსგავსად ცხვრის გადმობრუნებული ტყავკაბა ეცვა ან ტყავწამოხურული დადიოდა, უკან კი საქონლის ან წნელისგან გაკეთებულ კუდს იმაგრებდა. ტყაპუჭზე ქამარი ჰქონდა შემოკრული, რომელზედაც ფალოსად კამეჩის ან ხარის კანჭის ძვალს, წიელ ნაჭერ შემოხვეულ ან შეღებილ სიმინდის ნაქურჩს თუ ხის ჯოხს იკიდებდა. ზოგ ყეენს ჩოხა-ახალუხი სცმია, ზოგს ყარაჩოღელის ტანსაცმელი. ქალაქსა თუ სოფელში ხშირი ყოფილა მეფის მსგავსად შემოსილი ყეენიც. ზოგჯერ იგი ჯვალოსა და ჭილობებში იყო გახვეული.
ყეენს ყელზე ყველიერში გამომცხვარი ნაზუქის კვერი და საგანგებოდ დამზადებული მამლის თავი ეკიდა, რომელსაც ნისკარტში თავისივე ბრჭყალი ჰქონდა გაყრილი. მას ხშირად ყურძნის ჯაგნებით, „კაკლის ხრიალებით“, ხახვის გალათი ან ფერადი მძივებით ამკობდნენ.
ყეენობაში მონაწილე დედოფალი ჩიხტი-კოპით ან აბრეშუმის წითელი ქალაღაიით იყო მორთული; ქართული კაბა ან სოფლურ ყაიდაზე შეკერილი ჩითის კაბა ეცვა, ქამარზე კი, როგორც ეს კახეთის სოფლებში დადასტურდა, კამეჩის რქა ეკიდა, რომელიც vulva-ს დანიშნულებას ასრულებდა, დედოფალი რომელსაც აქაც ვაჟი ასახიერებდა, სახეზე ფერუმალს ისვამდა და ნაჭრებისაგან მკერდს იკეთებდა.
სხვა ბერიკებსაც ცხვრის მოკლე, გადმობრუნებული ტყავკაბები ეცვათ და თავზე ნაბდისაგან შეკერილი შავი ქუდ-ნიღბები ეხურათ. კურო-ბუღა თავზე ხარის რქებს იმაგრებდა და ხარისავე ტყავწამოსხმული დადიოდა. ქამარზე კი ხის შეღებილი ფალოსი ქონდა ჩამოკიდებული.
ზოგჯერ დღესასწაულში არა მარტო ყეენი და დედოფალი იღებდა მონაწილეობას, არამედ მეფე და დედოფალი. მათ მეფური ტანსაცმელი ეცვათ. მეფეს თავზე გვირგვინი ედგა და ხელში კვერთხი ეკავა.
დიდმარხვის ორშაბათს მეგანგაშენი და ბერიკები ზარითა და საყვირით სოფელს ყეენობის დაწყებას  ამცნობდნენ. სოფლის თუ ქალაქის მოედნებს ხალხი აწყდებოდა. მალე ყეენიც გამოჩნდებოდა თავის ამალით, რომელსაც დედოფალთან ერთად წინასწარ მომზადებულ ტახტზე სვამდნენ; ტახტს თვალსაჩინო ადგილას - მოედანზე, დიდი სახლის ერდო-ბანზე დგამდნენ. დაბრძანებულ ყეენს ხელში ქარქაშიდან ამოღებული ხმალი და შამფური ეკავა; შამფურზე წამოცმული ვაშლი ან ხახვი იყო წამოგებული, მუხლებზე კი „მბრძანებელს გადასახადის დავთარი ედო. ყეენის გარშემო მხლებლები, ჯარისკაცები და მეალმეები იდგნენ. მათ ბუმბულებით შემკული მაღალი ჯოხები, მაშხლები და ჩირაღდნები ეჭირათ.
როდესაც ყეენის წინ ქალი ჩაივლიდა, მას მხლებლები დაიჭერდნენ და ყეენს მიჰგვრიდნენ. ყეენი მას ეხვეოდა და მის დაუფლებას ცდილობდა: „ყეენი ბუღა იყო და ბუღრაობდა“.
მოედანზე სხვადასხვა სანახაობა იმართებოდა. ყეენი ძუნძულის მსგავსი ცეკვით წრეს შემოავლებდა, თან ფალოსს ამოძრავებდა და ქალებს ეხვეოდა. ამალის ყველაზე ახალგაზრდა წევრები - კუროები ისინიც ქალებს დასდევდნენ, ეარშიყებოდნენ და კოცნიდნენ. მეფანდურენი სატრფიალო შაირებს ამბობდნენ. ამის შემდეგ ყეენისა დედოფლის „დაქორწინება“ ხდებოდა. ხალხით გარშემოხვეული ყეენი ქალს გვარიშვილობისა და სიმდიდრის მიხედვით  ირჩევდა და მის სხვა ღირსებებს და სილამაზესაც ითვალისწინებდა. იგი მაჭანკლის მაჭანკალზე უგზავნიდა საპატარძლოს. ქალი უარს ამბობდა გათხოვებაზე. ამით განრისხებული ყეენი მას მუქარას უთვლიდა და თავისი ამალითურთ ქალის მოსატაცებლად მიდიოდა. იმართებოდა ხელჩართული ბრძოლა, რომელიც ყეენის გამარჯვებით მთავრდებოდა.
მოტაცებულ დედოფალს  ყეენი ეალერსებოდა, ხელს ხვევდა, კოცნიდა  და სქესობრივი ურთიერთობის ინსცენირება ეწყობოდა. დედოფალი მორცხვობდა, ინაზებოდა... ყოველივე ეს მუსიკის გამაყრუებელ ხმებში და საერთო მხიაეულებაში სრულდებოდა. ყვირილი, ძახილი, ზურნა ქუჩას ამხიარულებდა.
შემდეგ ყეენი და მისი ამალა სოფელს ჩამოივლიდნენ. პროცესიას მესტვირე მიუძღოდა მას ყეენი და დედოფალი მისდევდნენ მხლებლებითურთ. ყეენი ვირზე იყო უკუღმა გადამჯდარი და ჩხვლეტდა მას. ხშირად ყეენთან ვირზე დედოფალიც იჯდა. ისინი მთელ გზას ერთმანეთის ხვევნა-კოცნასა და ალერსში ატარებდნენ. ამ დღეს დღესასწაულის მონაწილენი დედოფალს ეხვეოდნენ, იცინოდნენ, ხტუნაობდნენ; გზადაგზა ძველებური ხალხური „მრავალჟამიერ“ „გვიბრძანე, ყურშა“, „მაყრული“, საგზაო“, „შავლეგო“ და „მყრალად სათქმელი“ სიმღერებიც გაისმოდა. ყეენსა და დედოფალს ხელურმით, ურმით და ციგითაც ატარებდნენ, რომელშიც მამაკაცები შეებმებოდნენ.

დღესასწაულის მონაწილეებს ურემი დაჰქონდათ, რომელშიც კალათებითა და ხურჯინებით იყო დატვირთული. სურსათისათვის ურმის მაგივრად  ცხენი ან ვირიც დაჰყავდათ. ზოგჯერ ხურჯინებსა და ტიკებს მებარგულეები ზურგითაც დაატარებდნენ.
ყეენი და მისი ამალა პირველად ახალდაქორწინებულთა ოჯახს ესტუმრებოდა. ეზოში ჯერ კუროები და ბერიკები შედიოდნენ და ოჯახს აფრთხილებდნენ - ყეენი მოდისო. შემდეგ ყეენიც მოდიოდა, ვირიდან გადმოხტებოდა, მასპინძელს დღესასწაულს მიულოცავდა  და იქ მყოფთ კარგი მოსავლის აღებას უსურვებდა; შემდეგ მისთვის განკუთვნილ საბრძანებელზე დაჯდებოდა, ფალოსით მიწას შეეხებოდა და ქაღალდსა და ფანქარს მოითხოვდა.
ყეენი ხშირად მთელ სოფელს ერთად „ბეგრავდა“. იგი სოფლის მოედანზე ან რომელიმე უბანში ჯდებოდა, ქაღალდისაგან გაკეთებულ ჭოგრიტით სოფელს გახედავდა და გადასახადის შეწერას იწყებდა. ბეგარა შედგებოდა ჩარექა ღვინისა, არაყისა და საგზლისაგან, რომელსაც „მუხლის კვერაც“ ერქვა. მასში შედიოდა ერბო, ყველი, ხაბიზგინები, ქადა, ხაჭაპური. ამავე დროს ყეენი ხალხს ტყით, სათიბებითა და საძოვრებით „ასაჩუქრებდა“ – „ვისაც ძროხა ჰყავდა, ცივის მთას დაულოცავდა, ვისაც ცხვარი - ლეკის მთას და ა.შ.“. ახალდაქორწინებულები ყველაზე მეტად იბეგრებოდნენ.
გადასახადის გარდა, თვითეული ოჯახი ვალდებული იყო „საციქველი“ მიეცა ყეენისთვის: ხონჩით ხილს, ჩურჩხელებსა და ყურძენს მიართმევდნენ ხოლმე.
ზოგჯერ ოჯახში მისული ყეენი სიმინდის ტაროდან მარცვალს ჩამოფშვნიდა და ძღვენის გამომტანს მისცემდა, ეს მარცვალი ბარაქიან მარცვლად ითვლებოდა და წიწილების გამოსაჩეკად საბუდარში მჯდომ კრუხს უნდა ეჭამა. „დოვლათის დასაბრუნებლად“ ყეენისათვის ძღვენი უნდა მიერთმიათ- ნახევარი ჩარექა ღვინო, პური, ყველი და სხვა. თუ ვინმე ძღვენს არ უბოძებდა, ყეენი მას სახუმარო ლექსით მიმართავდა, გაგორდებოდა და იტყოდა: მოსავალი არ მოგივათ, სულ ავათ იყავითო“, ხალხი ეხვეწებოდა ყეენს - „ნუ გაგორდები, ქათამი აღარ მოგვკრუხდება, ავად გავხდებითო“.
დღესასწაულის მონაწილენი მიცემული საჩუქრებით მაინც არ კმაყოფილდებიან და ოჯახიდან საჭმელს იტაცებდნენ მთავარი „დამრბევი“ არაბი იყო. ხანდახან არაბი სახლის ბანიდან შუბს ჩაუშვებდა ერდოში, ქალები კი მას ხაბიზგინს წამოაგებდნენ. ის ხაბიზგინას მიწაზე უსვამდა და ჭამდა. არაბი არც ქალების კოცნასა და მათთან არშიყს იკლებდა.
თუ იშვიათად კარზე მომდგარ „ბარაქის მომტან“ ყეენს გადასახადის მიცემაზე ვინმე წინააღმდეგობას გაუწევდა, ყეენი მას ტყვედ წაიყვანდა და აჯარიმებდა, რაც გადასახადის ორმაგად გადახდით გამოიხატებოდა. ურჩს თვალებზე მურს უსვამდნენ - ვითომ თვალები დავთხარეთო, ზოგს კი  შავად უღებავდნენ და ა.შ.
ყეენი ყოველთვის როდი დადიოდა კარდაკარ, გადასახადს მისი მხლებლები აგროვებდნენ. აღსანიშნავია, რომ მდიდრისა და ღარიბის გადასახადს სხვადასხვანაირად ახდევინებდნენ. ყეენი და მისი ამალა მარტო ერთი სოფელს შემოვლით არ კმაყოფილდებოდნენ. ისინი მახლობელ სოფლებშიაც დადიოდნენ და გზაზე „ხარჯს“ კრეფდნენ: ზოგჯერ მხოლოდ ფულს იღებდნენ, ზოგჯერ კი გოზინაყს, ტკბილ კვერს, წაბლს, ჩურჩხელას,არაყსა ღვინოს ითხოვდნენ.
ყეენობის მოსაწყობად გაწეული ხარჯი აკრეფილი ხარკით იფარებოდა. ხარჯს ხშირად ქეიფის მოწყობას ახმარებდნენ მთლიანად, ზოგჯერ კი ამ თანხას სხვა საქმეებისთვისაც იყენებდნენ - ხელმოკლე ოჯახს ან ავადმყოფს ეხმარებოდნენ ან ვინმე ღარიბ გასათხოვარ ქალს მზითვს უმზადებდნენ.
დღესასწაულზე მასობრივი ხასიათის ჭიდაობა იმართებოდა. თავმოყრილი ხალხი ორ ნაწილად იყოფოდა, თვითოეულს თავისი მეთაური, საგანგებოდ შერჩეული მოკრივეები და მოჭიდავეები ჰყავდა. ჭიდაობის თუ ხელჩართული ბრძოლის ფალავანი ხშირად ყეენი იყო, ზოგჯერ -ყეენი და მეფე. ჭიდაობაში კუროებიც იღებდნენ მონაწილეობას.
მებრძოლ ყეენებს ან ყეენსა და მეფის წინ ფლავით სავსე სინები ედგათ, გვერდზე მეალმეებს, ალმები ეკავათ, ხოლო მეჩირაღდნეებს მაშხლები ან ჩირაღდნები, მათ გარშემო კი სხვადასხვა სახის იარაღით შეჭურვილი ალმის დამცველები იდგნენ.
დაფა-ზურნის ხმაზე ორთაბრძოლა იწყებოდა. მესტვირე საჭიდაოს უკრავდა . ჭიდაობის დაწყებამდე, მიუხედავად სიცივისა, მოჭიდავენი წელსზემოთ შიშვლდებოდნენ, ერთმანეთს ესალმებოდნენ, კოცნიდნენ და ცეკვავდნენ. თუ მეფე და ყეენი ჭიდაობდა, წინასწარი შეთანხმებით ყოველთვის ყეენი მარცხდებოდა. მაგრამ ყეენების, კუროებისა და ფალავნების ბრძოლა ნამდვილ ძალასა და მოხერხებაზე იყო დამოკიდებული. გამარჯვებულ მოჭიდავეს ხშირად ასაჩუქრებდნენ, დამარცხებულს კი სიცილს აყრიდნენ. ორთაბრძოლა ყეენსა და დედოფალს შორის იმართებოდა. დედოფლის მიერ ყეენის წაქცევა ცუდი წლის მოსავალს მოასწავებდა, ხოლო თუ პირუკუ მოხდებოდა, მაშინ ხალხი კარგ მოსავლიან წელიწადს მოელოდა და გახარებულს ვაშას შეძახილებით ყეენი ხელში აჰყავდა.
ჭიდაობა ხშირად ხელჩართულ ბრძოლად გადაქცეულა, რომელშიც ხის ხმლები,  შურდულები და კეტები იყო გამოყენებული. ლითონის იარაღის გამოყენება სამარცხვინოდ ითვლებოდა.
ჭიდაობა ზოგჯერ მდინარის პირას და მდინარეშიც იმართებოდა. დამარცხებულ ყეენს თავისი კუროებით საგანგებოდ დაგუბებულ ტბაში ჩააგდებდნენ ან ლაფში ამოავლებდნენ.
ჭიდაობის შემდეგ ყეენი და დედოფალი ურმით, ცხენით, სახედრით ან ხელში აყვანილები მდინარეზე მიჰყავდათ. თუ ბინდი მოუსწრებდათ, დღესასწაულს შუშხუნებისა და ჩირაღდნების შუქზე აგრძელებდნენ. დედოფალს და ყეენს წყალში პირდაპირ ურმით შეიყვანდნენ ან ცხენიდან თუ ვირიდან ხელისკვრით ჩაყრიდნენ. წყალში ჩასული ყეენი ზოგჯერ თასით ღვინოს შესვამდა. შემდეგ ფალოსს მარილს მოაყრიდა, ღვინოს დაასხამდა, დალოცავდა, მოიხსნიდა, წყალში ჩააგდებდა და იტყოდა: „ წადი გამრავლდი ქვეყანაზე, კარგი მოსავალი მოიყვანეო“. ამის შემდეგ ყეენი და დედოფალი ქუდებს მოიხდიდნენ, წყლით აავსებდნენ და ხალხს წუწავდნენ, თან დაილოცებოდნენ, გაგიმრავლდეთ ძროხა, ცხვარი, კრუხი, წიწილა და ასე მრავალი მოგსვლოდეთ პურიო“.
კახეთში არც ყეენს გაშიშვლებას ერიდებოდნენ. მას წყლის დიდ „ნავში“ ან წყლის გეჯაში აგდებდნენ, გვალვა არ იყოს, ნედლი წელიწადი, კარგი მოსავალი მოვიდეს, სეტყვა მოგვშორდესო. წყლიდან ამოყვანილ ყეენს მახლობელ წისქვილში მიიყვანდნენ მშრალ ტანსაცმელს ჩააცმევდნენ და გასახურებლად არაყს ასმევდნენ. დიდი სიცივეების დროს ყეენს წყალში არ ჩააგდებდნენ - „ავათ არ გახდეს და ცუდი მოსავალი არ მოგვიყვანოსო“. მას წყალს დააპკურებდნენ და იტყოდნენ: „ნამი, ნამი, ნამი და მოსავალიო“.
ქართლის ზოგიერთ სოფელში სამი ყეენი ჰყავდათ - ერთი კაცებისა და ორი ქალებისა. ქალის ყეენები წყალში შედიოდნენ, ღვინოს სვავდნენ და ერთმანეთს დაეჭიდებოდნენ. ამავე დროს ხშირად ყეენობაში მონაწილე სხვა ქალებიც შედიოდნენ წყალში და ერთმანეთს წუწავდნენ. სოფლების ღრმა რწმენით, ქალების მიერ გამართული ყეენობის დროს უფრო კარგი მოსავალი მოდიოდა. პური და ღვინოც ბევრი იყო, ავადმყოფებიც აღარ იყო მოსალოდნელი. 
ნამიანი წყლის დასაბედებლად გუთნით „წყლის მოხვნაც“ იცოდნენ. გუთნის ღირღიტაზე  მსხდომი ყეენი და დედოფალი გუთანში შებმულ მამაკაცებს - მეხრეებს ხევში ჩაჰყავდათ და წყალში გაატარებდნენ - „წყალს მოხნავდნენ“, ყეენი და დედოფალი აქაც კი ერთმანეთის ხვევნა კოცნაში იყვნენ.
წყლიდან ამოსულები ზოგჯერ იქვე ფილაქნის კერებს მართავდნენ და ზედ ხორცის მოსახარშ ქვაბებს დგამდნენ, სახელდახელო სუფრას შლიდნენ და დაგროვილ „საციქველს“ პირს უსინჯავდნენ. დიდი ლხინი კი ყეენობის ბოლოს, საღამოს ან მეორე დღეს, გაიმართებოდა. ზოგჯერ გამარჯვებული მხარე დამარცხებულს მოკრეფილ ხარკს წაართმევდა და ცალკე ქეიფობდა.
მართალია ყეენობის დროს უამრავი სურსათ-სანოვაგე გროვდებოდა, მაგრამ მაინც დღესასწაულისათვის შეგროვილი ფულის ნაწილიც იხარჯებოდა. ამავე დროს ყეენობის ყველა მონაწილეს თავისი ოჯახის „ნამზადიც“ მოჰქონდა. სადილისა თუ ვახშმის მზადება ქალებს ჰქონდათ დავალებული, მაგრამ ლხინში მონაწილეობა ეკრძალებოდათ.
თავშეყრილობის თამამად ყეენს ირჩევდნენ; გონიერი და კარგად მოლაპარაკე კაცის არჩევაც იცოდნენ. პირველად ყეენს დალოცავდნენ, კარგ ფეხსა და ბედნიერი წლის მოყვანას უსურვებდნენ. ლხინის ერთერთი მიზანი ხომ ყეენის გამხიარულება იყო - „თუ ყეენი კარგ დროს ატარებს, დაილოცებოდნენ: „ღმერთმა ადღეგრძელოს ხარის ქედი, გუთნის ყელი, ცის ნამი და დედამიწის მოსავალი, ყეენმა გაზაფხული კარგი მოგვიყვანოს, ნამი არ მოგვაკლოსო“.
ყეენობის ლხინი ერთ კვირას გრძელდებოდა. ლხინის დროს წრიული და ორსართულიანი ფერხულები და სხვა თამაშობანი იმართებოდა.
ასევე მთავრდებოდა ეს მხიარული დღესასწაული, სოფელი სიმშვიდეს ეძლეოდა და საქმიანი ცხოვრების ფერხულში  დგებოდა.
 
     
*  *  *  
 
 
      წარმართული მითოლოგიის წიაღიდან გამართული ბერიკაობა-ყეენობა თანდათან საერო სანახაობად განვითარდა და ხალხის დამპყრობლებთან გმირული ბრძოლის გამოხატულებად გადაიქცა. ამ მხრივ განსაკუთვრებით ქალაქური მეტადრე კი თბილისური ყეენობა გამოირჩევა, რომელიც მდიდარია სხვადასხვა ისტორიული ეპოქისა და საზოგადოებრივი წყობილების დამახასიათებელი ელემენტებით.
ყველიერის უკანასკნელ დღეებში, ყეენობის დაწყებამდე რამდენიმე დღით ადრე, მთელი ქალაქი დღესასწაულისათვის ემზადებოდა. სეიდაბადის ხელოსნებს, ფეიქრებს, ხუროებსა და მჭედლებს დიდძალი სამუშაო უჩნდებოდათ - ამზადებდნენ ხის ხმლებს და ხანჯლებს, საცერე რგოლებსა და შურდულებს, ყეენისა და სხვა მონაწილეთა ნიღბებსა და ტანსაცმელს.
ორშაბათს, დიდმარხვის პირველ დღეს, დაბახანის ხეობაში (ბოტანიკურ ბაღთან), საგანგებოდ გამოყოფილი პირები ყეენისა და მისი ამალის ჩაცმის თადარიგს შეუდგებოდნენ. ჭრელტანსაცმლიან, სპარსულად მორთულ ყეენს მაღალი, წოწოლა ქუდი ეხურა და სახე გამურული ჰქონდა, ზოგი ყეენი კი გადმობრუნებული ტყაპუჭით დადიოდა. ყეენის ამალა ბერიკული თუ სხვა ნაირფერი ტანსაცმლით იკაზმებოდა; გადმობრუნებული ტყაპუჭები ან მყვირალა ფერის მოსასხამები ეცვათ და სახეგამურულები იყვნენ.
ქალაქს, ყეენის გარდა, მეფეც ჰყავდა. მეფე-დედოფალი სამეფო ტანსაცმელში იყვნენ გამოწყობილი და თავზე ტოტებიანი გვირგვინები ედგათ.
ქალაქი ორ მოწინააღმდეგე ბანაკად იყოფოდა: ერთ მხარეს მეფის ამალის წევრები და მათი მომხრეები იყვნენ, მეორეზე კი - ყეენი და მისი მარაქა.
1817 – 1827 წლებში ჩატარებული ყეენობის დროს თბილისი ორ უბნად იყო გაყოფილი: ერთი იყო ისანი (საიდანაც ყეენი უნდა გამოსულიყო) და მეორე - ნარიყალა. ისნის მხარეს იყვნენ ჩუღურეთისა და კუკიის მოსახლენი, ხოლო ნარიყალას ემხრობოდნენ ვერისა და სოლოლაკის მცხოვრები. ნარიყალას მარაქაში გამოდიოდნენ მუხრან-ბატონი, ორბელიანი, ბარათაშვილი, ერისთავი და ერმოლოვი; ისანში კი კახეთის მებატონენი - ჭავჭავაძე, ჩოლოყაშვილი, ვახვახიშვილი, ჯანდიერი და სხვა.
ორშაბათობით თბილისის სავაჭროები და სახელოსნოები არ მუშაობდნენ. მონაწილეთა მსვლელობის დროს ხელოსანთა ამქრები საკუთარი ნიშნებითა და მემუსიკეებით ორთაჭალის ვიწრო ყელებისაკენ მიდიოდნენ, რათა ყეენის ქალაქში შემოსვლა დაენახათ.
დღესასწაულის დაწყების დროს სახედარზე ან ვირზე შემჯდარი ყეენი და დედოფალი გამოჩნდებოდნენ თავიანთი ამალით. ხმალამოღებული ყეენი თქარათქურით მოდიოდა. უკრავდნენ გულშემზარავად, გაჰკიოდა საყვირები, ხშირად საომარი ჰიმნი „დოგუშიც“ გაისმოდა, ყეენი შემოესეოდა ჯერ განჯის-კარს, ხარფუხს და კალაუბანს, შემდეგ მთელ ქალაქს ალყას შემოარტყავდა და თავის მოხეელეებს ჩააყენებდა ხარკის ასაკრეფად. თვითონ კი სეირნობდა მაღლობისაკენ გასწევდა, სადაც მისთვის ტახტი იყო მომზადებული. ყეენის მოხელენი გამვლელ-გამოვლელებს იჭერდნენ და თაყვანის საცემად და ხარკის გადასახდელად ყეენთან მიჰყავდათ.
ასე ბატონობდა ყეენი ქალაქზე შუადღემდე. შუადღეს მას მოახსენებდნენ - ქალაქი აჯანყდა და შენი ჩამოგდება სურთო. განრისხებული ყეენი რაზმავდა თავის ხალხს და „განდგომილებს“ უტევდა. შეტაკება მთაწმინდის სერზე ეწყობოდა. ორივე მხარე შურდულებით, ხის ხმლებითა და ხელჯოხებით იბრძოდა, შემდეგ კი ხელჩართული კრივი იმართებოდა. ნარიყალელები იმარჯვებდნენ, ყეენი და დედოფალი საქართველოს ჯარის ხელში ვარდებოდნენ; გამარჯვებული ქართველთა მეფე და მისი ამალა მათ სახედრებზე პირუკუ სვამდნენ, მტკვრის პირად მიჰყავდათ და მტკვარში ყრიდნენ, დამარცხებულ ყეენს ხშირად ყეენს ლაფში ამოსვრიდნენ.
ხალხი ქალაქის ყეენისაგან დახსნას და მის სიკვდილს დღესასწაულობდა. მეფე თავისი მომხრეებითურთ ქალაქში ილხენდა, ხოლო ყეენი ქალაქგარეთ გადიოდა და ქეიფს იქ მართავდა.
შემდგომში დღესასწაულმა კიდევ უფრო იცვალა სახე. თბილისის ხელისუფალთ ომის მისტიპიკაცია მაინცდამაინც არ მოსწონდათ და აკრძალეს კიდეც.
თბილისში ერთის მაგივრად რამდენიმე ყეენობა ეწყობოდა. ყოველ უბანს თავისი ყეენი ჰყავდა. პროცესიაში მონაწილეობდნენ ბერიკები, ნეფე-დედოფალი მაყრებით, „სპარსელი ყეენი“, ფრაკიანი და სათვალიანი „მოსამართლე“ და სხვა. ისინი ავლაბრიდან შემოდიოდნენ მთელ ქალაქს შემოივლიდნენ და გზადაგზა ხარკს კრეფდნენ; შემოწირულობა მაღაზიებიდანაც კი გამოჰქონდათ. აკრეფილი ფულით ვერის, ორთაჭალისა და დიდუბის ბაღებში ქეიფები იმართებოდა.
უფრო მოგვიანებით ყეენობა ცარიზმის წინააღმდეგ მიმართულ სანახაობად გადაიქცა; ყეენობას როგორც ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლის იარაღს, ჩვენი ცნობილი მწერლები, პოეტები და მსახიობები დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ და მის უშუალო ორგანიზატორებად თუ მონაწილეებად გამოდიოდნენ.
მეფის მთავრობას ეშინოდა ამ აშკარა სახალხო პატრიოტული სანახაობისა და ყოველმხრივ ცდილობდა, თუ ვერ აკრძალავდა, ჩარეულიყო მაშინ დღესასწაულში. პოლიციის მოხელეებმა მოინდომეს ყეენობა ცარიზმის ძლევამოსილების გამომხატველ დღესასწაულად ექციათ. მაგრამ ყეენობაში თანამედროვეობის ელემენტების შეტანა ხალხმა თავისებურად გამოიყენა და უფრო სრულად გამოხატა თავისი სიძულვილი ცარიზმისადმი. ყეენობაში მეფის უნიჭო გენერლობისა და პოლკოვნიკების გამასხარავება დაიწყეს; ყეენის მაგივრად მეფის პოლკოვნიკის მუნდირში გამოწყობილი პირი დასვეს და მეფის მოხელეების მიერ ქალაქის აწიოკების, დატყვევებისა და გაციმბირების ინსცენირებებს აწყობდნენ. ზოგიერთი უბნის ყეენებს „პიანიცა კაპიტნების“ ტანსაცმელს აცმევდნენ და ასე ჩამოატარებდნენ მთელ ქალაქში. მსვლელობაში შებორკილი ტუსაღებიც იღებდნენ მონაწილეობას. გარს შუბიანი ჯარისკაცები ეხვივნენ. ერთხელ უბანში ევროპის პოლიტიკური მდგომარეობის ინსცენირებისათვის გენერალ ბულანჟესა და თავად ბისმარკის მსგავსად ჩაცმული პირებიც გამოუყვანიათ.
ცხადია, ასეთი სახის ყეენობას მეფის მთავრობა ვერ შეურიგდებოდა. ჟურნალი „კვალი“ 1894 წელს გვაუწყებს, რომ „ყეენობა რამდენიმე ხანი აკრძალულია და ტფილისის ჩვეულებრივ მყუდროებას ვერ არღვევს“.
მაგრამ ხალხი თავის საყვარელ სანახაობას მაინც ვერ შეელია და ზოგჯერ „ყეენობის კუდის“ სახელით მას ქალაქგარეთ მალულად მართავდა. ამ დღესასწაულის მოწყობაზე, რომელსაც წესრიგისათვის პოლიციის ბოქაულიც კი ესწრებოდა, ნებართვის აღება სჭირდებოდათ.
ქალაქელი ვაჭრები ორთაჭალაში მიდიოდნენ, მასხარის ტანსაცმელს იცვამდნენ, თავზე ჩაჩს იხურავდნენ და იქ ქეიფობდნენ. ლხინის მონაწილენი ფულს ჩამოდიოდნენ, რომელსაც ვინმე ღარიბი გასათხოვარი ქალის მზითვისათვის ან სხვა საქველმოქმედო საქმისთვის იყენებდნენ. ქეიფობდნენ დაღამებამდე და ჩირაღდნებით ხელში, ზურნითა და კინტაურით ქალაქში ბრუნდებოდნენ...
ქალაქის ინტელიგენცია მხარს უჭერდა ყეენობის შენარჩუნებას; 1894 წელს გამართულ „ყეენობის კუდში“ ბანკის წარმომადგენლებთან ერთად ილია ჭავჭავაძესაც მიუღია მონაწილეობა.
 
     
*  *  *  
 
     ბერიკაობა-ყეენობის   დღესასწაულს უკვე XIX საუკუნეში მიიპყრო ქართველ მოღვაწეთა და მკვლევართა ყურადღება. ამ დროს პერიოდიკის ფურცლებზე გვხვდება  რ. ერისთავის, გ, წერეთლის, ალ. ხახანაშვილის და სხვათა ნარკვევები, რომლებშიც დღესასწაულის აღწერასთან ერთად, სწორედ იყო შენიშნული მისი თავდაპირველი წარმართული ბუნება. დღესასწაულის შესწავლამ  შემდგომი გაღრმავება ჰპოვა საბჭოთა მკვლევართა - კ. კეკელიძის, მ. აბრამიშვილის. ს. მაკალათიას, ივ. ჯავახიშვილის, დ. ჯანდელიძის, ვ. ბარდაველიძის და სხვა. - შრომებში. ბერიკაობა თავისი ეროტიულ-სექსუალური წესებით ბუნების აღორძინების დღესასწაულს დაუკავშირდა და ქართული თეატრის უძველესი სათავეებიც იქ მოიძებნა.
საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში მოპარული ეთნოგრაფიული მასალა გვარწმუნებს, რომ ბერიკაობა-ყეენობა არ არის წარმოშობით ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელი ორი სხვადასხვა დღეობა, როგორც ეს სამეცნიერო ლიტერატურშია ცნობილი, არამედ ყეენობა ბერიკაობის საფუძველზე ჩამოყალიბებული დღესასწაულია, რომელშიაც ბერიკაობიდან მომდინარე წარმართული ხასიათის ელემენტებთან ერთად ქართული ერის ისტორიული  წარსულის ცალკეული ეპიზოდებიც აისახა.
ბერიკაობა-ყეენობის მსგავსი წარმართული დღესასწაულები, სხვადასხვა ცხოვრებად შენიღბულ პერსონაჟთა მონაწილეობით, ფართოდ იყო გავრცელებული ძველ აღმოსავლეთისა და ელინურ სამყაროში: ასეთებია - მესოპოტამიური თამუზის და მიტანიური იშთარის, ფინიკიური ადონისის და ასტარტას, ბერძნული დემეტრას და დიონისეს მრავალდღიანი მისტერიები. ანალოგიური ხასიათის დღესასწაულები მასობრივი კარნავლების სახით ევროპის ხალხთა  ყოფაში ბოლო დრომდე იყო შემორჩენილი.
ბერიკაობა -ყეენობის პირვანდელ ბუნებას ხსნის დღესასწაულის ძირითადი შემადგენელი ელემენტების  (დღესასწაულის მონაწილეთა ნიღბები, ტანსაცმელი, უმთავრესი რიტუალები და სხვა). ანალიზი შედარებითი რელიგიური მონაცემების შუქზე).
როგორც ვნახეთ, დღესასწაულის მთავარი მონაწილე ბერიკა და ზოგი სხვა პერსონაჟი თხის  რქებითა და წვერებით ირთვებოდა და შავი ნაბადის ნიღაბს ატარებდა. ზოგჯერ ის ნიღბის მაგივრად სახეს შავად იღებავდა; ვინაიდან თხის რქები, წვერები და სიშავე ბერიკას ნიღაბში ერთმანეთისაგან განუყრელად არიან წარმოდგენილნი, ბუნებრივია დავასკვნათ, რომ ბერიკას ნიღაბი თავდაპირველი სახით შავი თხის ნიღაბი იყო. საგულისხმოა, რომ სახის გამურვა თუ შავი თხის მონაწილეობა უძველესი აგრარული დღესასწაულებისათვის იყო დამახასიათებელი.
ელინურ სამყაროში ბუნების აღორძინებასთან დაკავშირებულ დემეტრისა და დიონისეს დღესასწაულებში დემეტრა გამურული იყო, ხოლო დიონისე შავი თხის ტყავს ატარებდა. ამ დღესასწაულთა სხვა მონაწილეებიც სახე გამურულნი იყვნენ ან შავი ნიღბებით ირთვებოდნენ.
მესოპოტამიური ღვთაების თამუზისადმი მიძღვნილ საგაზაფხულო დღესასწაულშიც ერთ-ერთი მონაწილე თხის ტყავებითა და რქებით იყო წარმოდგენილი, სახეზე კი შავი ნაბდის ნიღაბი ეკეთა.
აგრარულ დღესასწაულში თხის გამოსახულების, შავი ნიღბის და შავი ფერის მონაწილეობა იმ კონცეფციის საფუძველზე უნდა აიხსნა, რომლის თანახმადაც მიწის განმასახიერებელი ღვთაება შავი ფერით იყო ცნობილი. ბერიკაობა-ყეენობის მთავარი პერსონაჟის - ბერიკას მიერ თხის გამომსახველი ნიღბის ტარება მიწის კულტთან იყო დაკავშირებული და მიწის უხვი მოსავლის მიღების საქმეს ემსახურებოდა.
ბერიკაობა-ყეენობის მთავარ პერსონაჟთა ჩაცმულობიდან, ნიღაბს გარდა, ცხვრის ტყაპუჭი, თხის ტყავწამოსასხამი და ფალოსი იპყრობს ყურადღებას.
რელიიგიის ისტორიიდან ცნობილია, რომ უძველეს ხალხებში თხასა და ცხვარს დიდი ნაყოფიერების  ძალა მიეწერებოდათ. ამით იყო შეპირობებული  ცხვრისა და თხის გამოსახულებისა და ტყავ-ბეწვისა განსაკუთრებული როლი აგრარულ კულტებში.
ირკვევა ისიც, რომ ბერიკა ფუნქციონალურ მსგავსებას ამჟღავნებს ზოგად ქართულ ღვთაება ბოსელ-ბოსლა და ქრისტიანულ წმინდა ბასილთან, რომელიც, როგორც ვ. ბარდაველიძემ გაარკვია, სქესობრივი განაყოფიერების, საქონლის და ადამიანთა გამრავლების, მოსავლიანობისა და დოვლათიანობის უზენაეს მფარველად ითვლება. საქართველოს ზოგი კუთხის ახალი წლის რიტუალში თხის ნიღბით გამოსახული პირი ერთ შემთხვევაში ბერიკას, ხოლო მეორე შემთხვევაში ბასილს განასახიერებდა, ამავე დროს ბასილის კვერს კერია-ბერა ერქვა და ბერიკები თავიანთ თავს წმინდა ბასილთან აიგივებდნენ. ბასილსა და ბერიკას მსგავსებას ის ფაქტიც უნდა ადასტურებდეს, რომ ბერიკა და სააახალწლო რიტუალი პური ბასილა მამრობითობის აღმნიშვნელი ასოთი იყო წარმოდგენილი; ორივეს მიზანს ადამიანის, მცენარეთა და ცხოველთა განაყოფიერებაზე ზემოქმედების მოხდენა წარმოადგენდა.
ახალი წლის და საგაზაფხულო დღესასწაულის რიტუალში ფიქსირებულია ბასილას , ბერისა და ბერიკას ერთი და იგივე ფუნქცია ერთის მხრივ ადასტურებს ბერის, ბასილასა და ბერიკას იგივეობას, ხოლო მეორე მხრივ მათ გენეტურ კავშირზე მიუთითებს.
განვითარებული თხის კულტის არსებობაზე უნდა მიუთითებდეს ისიც, რომ ქართველთა უძველეს ღმერთად ცნობილია ბოჩი, რომელიც თხას აღნიშნავს. ბოსლას თხის კულტთან კავშირზე მიუთითებს შემდეგი ფაქტიც: სამეგრელოში გვალვასთან დაკავშირებულ წეს-ჩვეულებაში ძირითადი მნიშვნელობა ჰქონდა თხისა და მისი ფიტულის შეწირვის ფაქტს. ეს წეს-ჩვეულება დაკავშირებული იყო ტყის სულის ოჩოკოჩის შესახებ არსებულ ხალხურ რწმენასთან. ამავე დღესასწაულს ხევში ვაჩილობას ეძახიან. ცნობილია ოსური ვაცილას  და ბოსლას კავშირი. ეს საყურადღებო თანხვედრილობა კი არკვევს ვაცილას თხასთან კავშირს , რაც ბერიკა- ბოსლას კავშირზე უნდა მიუთითებდეს.
როგორც ჩანს, ბერიკა წარმოადგენდა საქონლისა, ადამიანთა გამრავლებისა და მოსავლიანობისათვის განკუთვნილ დღესასწაულს მთავარ ითიფალურ პერსონაჟს, რომელიც ძირითადად თხის სახით იყო წარმოდგენილი.
ბერიკაობა-ყეენობისათვის ძალზე დამახასიათებელი ფალიური კულტი (გამოვლენილი დღესასწაულის ნივთიერი ატრიბუტებისა და სექსუალური რიტუალების სახით) ორგანულად გამომდინარეობს მისი არსებიდან: ამ საზაფხულო დღესასწაულის მიზანს ხომ ბუნების აღორძინება წარმოადგენდა.
ფალოსის კულტი უნივერსალური რელიგიური ინსტიტუტია,  რომელიც განსაკუთვრებით კონცენტრირებული იყო მოკვდავ და მკვდრეთით აღმდგომ ღვთაებების გარშემო. ამ დღესასწაულების დროს ხალხი სქესობრივ ექსცეზებს აწყობდა, რომლის მიზანს ბუნების ძალების აღორძინება წარმოადგენდა. თავდაპირველად ეს სქესობრივი ურთიერთობანი მასობრივი ხასიათის ატარებდნენ, ხოლო რელიგიური აზროვნების განვითარების შემდგომ საფეხურებზე ისინი, ალბათ, სქესობრივი განაყოფიერებისა და გამრავლებისა მფარველი ღვთაების მსახურებისა და თაყვანისცემისა გამოხატულებად იქცნენ.
აღნიშნული დღესასწაულისათვის ნიშანდობრივია აგრეთვე გუთნით წყლის მოხვნის რიტუალი, რომელიც, გ. ჩიტაიას მოსაზრებით, სიმბოლურად ბუნების განაყოფიერებისა და წვიმის გამომწვევ მაგიურ აქტს წარმოადგენს.
ასეთი წესი სრულდებოდა დიონისეს დღესასწაულშიც: თხის ტყავსა და ნიღაბში გამოწყობილი მონაწილენი გუთანში ებმებოდნენ და მოსავალზე ლოცულობდნენ.
დღესასწაულის აგრარული ბუნების გამოსავლენად უკვე აღნიშნულ წესჩვეულბებთან ერთად საყურადღებოა სხვადასხვა სახის საწესო რიტუალები: ქორწინების, სიკვდილისა და გაცოცხლების, ფერხული, ფრინველისა და წყლის კულტის გადმონაშთები და სხვა.
განსაკუთვრებით საგულისხმოა სიმბოლური ქორწინების რიტუალი, რომელიც , ბერიკაობა-ყეენობის გარდა, სვანეთში ტელეფიასა და პურეულის ქალ-ღვთაება ლამარიას დღესასწაულშიც დასტურდება.
ღვთაებათა ქორწინებასა და სქესობრივი ლტოლვის რიტუალები ცნობილი იყო ძველი ხალხების (ბერძენი, რომაელები, ეგვიპტელები) რელიგიებშიაც. უკანასკნელ ხანებამდე ერაყელ ქურთებშიც თამუზისადმი მიძღვნილ საგაზაფხულო დღესასწაულში ქორწინება სექსუალური ურთიერთობის სიმულაციით მთავრდებოდა, რაც განაყოფიერების ღვთაებისადმი თაყვანისცემის გადმონაშთს წარმოადგენდა. ეს ურთიერთობა ამ რიტუალში  თავდაპირველად რეალური მოქმედების სიმულაცია როდი იყო; ამგვარი კავშირი ნამდვილად მყარდებოდა მამაკაცსა და ქალს შორის. 
რას გულისხმობდა დღესასწაულის მთავარი მონაწილის ბერიკას სიკვდილისა და გაცოცხლების რიტუალი? ამგვარი რიტუალი ახლო ანალოგს პოულობს ბაბილონური თამუზის, ხეთების ნაყოფიერებისა და სიცოცხლის ღმერთის ტელეფინუსის  და აგრეთვე დიონისეს დღესასწაულებში. ბერიკას სიკვდილისა და გაცოცხლების რიტუალში ღვთაების სიკვდილი და გაცოცხლებაა ნაგულისხმევი. ბუნების აღორძინებისათვის განკუთვნილ დღესასწაულში ნაყოფიერების გამომსახველ პერსონაჟათ ხოცავდნენ იმისათვის, რათა გაცოცხლების შემდეგ მათ განაყოფიერების თვისება და ძალა გარე სამყაროსათვის გადაეცათ.
ბერიკაობა-ყეენობაში დასტურდება აგრეთვე ფრინველის კულტიც. თუ ქართლში ყეენი მამლის თავით იყო შემკული, კახეთში ყეენის ქუდს მაგივრობას კრუხიანი საბუდარი ეწეოდა. ყეენის მორთულობის ეს თვისებურება ქართველების უძველეს რწმენა-წარმოდგენებს ასახავს, რომლის მიხედვითაც ქათამი როგორც მზესთან ასოცირებული ფრინველი ნაყოფიერების  ღვთაების ერთ-ერთ ატრიბუტსაც წარმოადგენდა.
რაც შეეხება ყეენის წყლით დასველების წესს,იგი წვიმის გამომწვევ და განაყოფიერების მაგიურ აქტად არის მიჩენილი. ივანე ჯავახიშვილის ლაზარობის დღესასწაულს მთავარი პირის წყალში ჩაგდება ან მისი დასველება წარმართულ დროინდელ  ღრუბელთა ბატონის ღვთაებისადმი ადამიანის მსხვერპლად შეწირვის სიმბოლურ მოქმედებად მიაჩნია.
ორიოდე სიტყვა იმ ცეკვების შესახებ, რომელიც ბერიკაობა-ყეენობაში სრულდებოდა. აღნიშნული ითიფალური ცეკვები და სექსუალური ურთიერთობის ამსახველი მოქმედებანი, ისევე როგორც წრიული და ორსართულიანი ფერხულები, ბუნების ძალების განდიდებისა და საქონლის, მოსვლისა და ადამიანის გამრავლებისათვის იყო გამიზნული.
ამრიგად, შედარებითი მონაცემების გათვალისწინების შედეგად ირკვევა, რომ ბერიკაობა-ყეენობა ნაყოფიერებასთან  და აღორძინებასთან დაკავშირებული მრავალდღიანი აგრარული საგაზაფხულო დღესასწაულია. ამგვარი იყო ბერიკაობა-ყეენობის თავდაპირველი ხასიათი. ქართული ხალხის ხანგრძლივი ისტორიის მანძილზე დღესასწაულმა მთელი რიგი ცვლილებები განიცადა , მასში გარკვეული ასახვა ჰპოვა საქართველოს ისტორიულმა წარსულმა, მომხდურ მტერთან გამუდმებულმა ომებმა და სოციალურ პოლიტიკური ცხოვრების სხვადასხვა მომენტმა.
 
 
წყარო: – "ქართული ხალხური დღესასწაული" ,გამომცემლობა „საბჭოთა საქართველო“ თბილისი - 1966 წ.
 

ჩამსწორებელი დუდუ, 10 April 2018 - 03:24 PM.

დუდუ

LEGION.GE


#4 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
მოსე

მოსე

    დიდი მაგისტრი


  • Find Topics
  • ლეგიონერი
  • PipPipPipPipPipPipPipPipPipPipPip
  • 3159 პოსტი
  • მისამართი:თბილისი
  • წარმოშობა:კახეთი

ადრე მახსოვს ნამდვილი ბერიკაობა და ეხლა რაღაც გაამაიმუნეს 

მგონი მხოლოდ კახეთში აღნიშნავენ სხვა კუთხეში არ გამიგია
 


legion.ge-82-1553250895.jpg


#5 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
სვანი "ხავსიანი"

სვანი "ხავსიანი"

    მაგისტრი


  • Find Topics
  • ლეგიონერი
  • PipPipPipPipPipPipPipPipPipPip
  • 2677 პოსტი
  • მისამართი:ქ.თბილისი, მოსკოვის გამზ. კვ.5, კორპ. 7, ბინა 6
  • წარმოშობა:სვანი
legion.ge-886-1523615960.jpg

#6 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
მოსე

მოსე

    დიდი მაგისტრი


  • Find Topics
  • ლეგიონერი
  • PipPipPipPipPipPipPipPipPipPipPip
  • 3159 პოსტი
  • მისამართი:თბილისი
  • წარმოშობა:კახეთი

ხალხური თამაშობა ბერიკაობა

 

legion.ge-736-1523993921.jpg


legion.ge-82-1553250895.jpg


#7 Share   გადავიდეთ ამ პოსტის ბმულზე
დუდუ

დუდუ

    დიდი მაგისტრი


  • Find Topics
  • პრეტორიანელი
  • 3053 პოსტი
  • მისამართი:ქ.თბილისი,მოსკოვის გამზირი
  • წარმოშობა:მაღალმთიანი რეგიონი
საღოლ მოსეეე.

დუდუ

LEGION.GE






0 წევრი ათვალიერებს ამ თემას

0 წევრი, 0 სტუმარი

0%
მზადდება მინიატურა
ატვირთვის შეწყვეტა

ატვირთული ვიდეოს ბმული ჩავსვათ პოსტში?