.მოგვთა ხიდი..
.
ხიდს ამ ადგილას უფრო ადრეც უანდა ეარსება, რადგან კავკასიაში უმნიშვნელოვანესი სავაჭრო გზების შესაყარი სწორედ მცხეთა იყო. ქართლის მეოთხე მეფემ, ფარნაჯომმა აქ დაასახლა სპარსეთიდან მოსული მოგვები, ცეცხლის მსახურნი. ადგილს მოგვთაკარი (მოგუეთი), ხოლო მტკვარზე გადასასვლელს კი მოგვთა ხიდი ეწოდა.
ძვ. წ. 65 წელს იბერიის სამეფოში რომაული ლეგიონები შემოიჭრნენ სახლოვანი გნეუს პომპეუსის სარდლობით. მათ ჯერ არმაზციხე იგდეს ხელთ, შემდეგ კი მეფე არტაგთან ზავი გააფორმეს. ამ ზავის ერთ-ერთი პირობა იყო მტკვარზე ხიდის აღდგენა, რომელიც იბერიელება თავდაცვის მიზნით გადაწვეს. როგორც კი შესაძლებელი გახდა, პოლპეუსმა საომარი მოქმედება განაახლა და აღდგენილი ხიდით მტკვარი გადალახა - გაჩარდა პარტიზანული ომი ლეგიონერთა წინააღმდეგ.
V საუკუნეში ვახტანგ გორგასალმა ხიდი გააფართოვა და სპარსელებთან სამომრად გაამზადა, 20-25 მეტრიანი ხიდი გაიზარდა 100 მეტრამდე (60 მხარით). ხიდმა ამ სახით მონღოლებამდე იარსება.
XVIII საუკუნეში ხიდი უკვე ცუდ დღეშია, მას უვლიან ადგილობრივი ფეოდალური სახლის წარმომადგენლები, აზნაური გედევანიშვილები, რომლებიც ბაჟსაც იღებენ ხიდით სარგებლობის საფასურად - "ძლივს გაუძლო ჩვენს გადასვლას", წერს მოგზაური და მეცნიერი იოჰან ანტონ გიულდენშტედტი 1771 წელს.
1811 წლის, კარლ ფრეიგანგის ცანაწერით ვიგებთ, რომ "არის ხიდი მტკვარზე. გვერდებზე აქვს ძველი კოშკები, რომლებიც ალბათ ძველ დროში თავდაცვისთვის იყო გამოყენებული. ამბობენ რომ ხიდი ააშენა პომპეუსმა".
"დავტოვეთ მცხეთა და ავყევით მტკვრის მარცხენა სანაპიროს, იქედან ორ ვერსზე მდებარე ხიდამდე, რომელიც ნახევრად ხისაგან და ნახევრად ქვისაგან არის ნაგები და ძალიან კარგ მდგომარეობაშია" - ეს უკვე 1823 წელია და ამონარიდი ორიენტალისტდა იული კლაპროტის ჩანაწერიდან. როგორ ჩანს ხიდი იმ დროისთვის აღუდგენიათ, თუმცა მოგვიანებით ის კვლავ დაზიანებული ჩანს. "ძველ ხიდს, რომელიც ორ კლდეს შუა იყო გადებული, გადაყავდა მგზავრები მტკვრის შესართავთან, უძველესი კოშკის ძირას და სხვა ძეგლების ნანგრევებთან, რომლებიც პატარა ხიდს გამოჰყოფენ უფრო მოზრდილისაგან. მისი შუა ნაწილი ხისა იყო, თაღი დიდი ხანია მოშლოდა და თუ მართლაც ეს ხიდი პომპეუსის მიერ იყო აგებული, უნდა ითქვას რომ მას დიდხანს გაუძლია ბუნების სტიქიისათვის". - შვეიცარიელი არქეოლოგი დიუბუა დე მონპერე 1833 წელი.
1839-1841 წლებში ააშენეს მაღალი ოთხმალიანი ქვის თაღოვანი ხიდი, მშენებლობის დროს იქვე მდგარი კოშკი დაშალეს და მისი ლოდები ხელმეორედ გამოიყენეს ახალ კონსტრუქციაში, პროცესს უძღვებოდა რუსი ინჟინერი, პოლკოვნიკი ტერმინი. ეს ხიდი იყო ინოვაციური რუსეთის იმპერიისთვის.
1926 წელს ზემო ავჭალის ჰიდროელექტროსადგურის (ზაჰესი) პირველი რიგი გადაეცა საექსპლუატაციოდდა ისტორიული ხიდიც წყალმა დაფარა.
"Pompey's bridge" - according to legends built by Roman legionnaires of Pompey the Great in 1st century B.C. Kura river, Mtskheta - a capital of the early Georgian Kingdom of Iberia during the 3rd century B.C. – 5th century A.D.
Remains of towns at this location have been dated to earlier than the year 1000 B.C.
Pompey's Georgian campaign took place in 65 BC and was a consequence of the Mithridatic Wars. Pompey's forces besieged the fortress of Armazi. Artag (Kartli, Iberian King) fled the castle and took shelter to the left bank of Mtkvari river. He also burned the bridge over the river to ensure that Romans wouldn't capture him. Armaz fell and Pompey subjugated the right bank. Artag requested a truce, while promising Romans that he would restore the bridge and supply them with food. Artag stayed true to his words but upon restoring the bridge, Pompey crossed it with his forces in attempt to seize the King.
Photo by Nodar Abashidze - 2015
.